Πως να μιλήσουμε στα παιδιά για την τρομοκρατία;

Στο πάντα ενημερωμένο blog του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων ν. Ηρακλείου, η Μαρία Παναγιωτάκη γράφει ένα εξαίρετο, επίκαιρο άρθρο για ενα θέμα που απασχολεί όλους μας. Πως να μιλήσουμε στα παιδιά για την τρομοκρατία, για όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Εφόσον δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πληροφορία, πρέπει να την διαχειριστούμε... 

 

Οι γονείς θέλουν να κάνουν τα πάντα προκειμένου να προστατεύσουν τα παιδιά τους. Οι εκπαιδευτικοί ανησυχούν όταν έρχονται αντιμέτωποι με καταστάσεις διαχείρισης κρίσεων. Είναι γεγονός πως ζούμε σε έναν κόσμο όπου οι επιθέσεις γίνονται μέρος της καθημερινής ζωής μας. Άραγε, πώς εξηγούμε τις τρομοκρατικές πράξεις και άλλες μορφές βίας στα παιδιά;

Πρωταρχικός στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά να αισθανθούν ασφαλή. Επομένως:

Πώς μιλάμε για την τρομοκρατία με τα μικρά παιδιά;

(προσχολικής ηλικίας)

• Αποφύγετε να δουν σκληρά βίντεο τα μικρά παιδιά. 

Όπως γνωρίζουμε αναπτυξιακά, η γραμμή μεταξύ του γεγονότος και της φαντασίας είναι συγκεχυμένη για τα μικρά παιδιά. Προκειμένου να αποτραπούν οι μεγεθυμένοι φόβοι και οι εφιάλτες, κρατήστε την τηλεόραση κλειστή την ώρα των ειδήσεων, όταν είναι πιτσιρίκια τριγύρω. Αλλά και στο ραδιόφωνο, φορτισμένες συγκινησιακά συνομιλίες για τα πρόσφατα γεγονότα, δεν θα ήταν με τίποτα βοηθητικές. Μπορεί να σκέφτεστε ότι τα παιδιά είναι απασχολημένα με το παιχνίδι τους και δεν ακούνε, όμως,  τα μικρά παιδιά είναι όπως τα σφουγγάρια: απορροφούν τα πάντα. Προσέχουν πολύ καλά τι συμβαίνει. Επομένως, ενημερωθείτε για τις εξελίξεις αργά το βράδυ, όταν ο μικρός ή η μικρούλα σας έχει πάει στο κρεβάτι.

• Εάν μπείτε μέσα στο σπίτι και βρείτε το τετράχρονο καμάρι σας να παρακολουθεί στην τηλεόραση ένα βίντεο που αναφέρεται σε γεγονότα τρομοκρατικά, μείνετε ήρεμος/η.

Απλά πείτε «Έλα, ας αφήσουμε την τηλεόραση να ξεκουραστεί για λίγο», κλείστε την, και μετά με ήπιο τρόπο επαναπροσανατολίστε το παιδί σας: «Πες μου για εκείνη την όμορφη ζωγραφιά που έφτιαχνες με τόσο κόπο». Μην καλύψετε τα μάτια του παιδιού, μην αγχωθείτε ψάχνοντας το κοντρόλ, μη φωνάξετε «δεν επιτρέπεται να το βλέπεις αυτό». Εάν το κάνετε δραματικό, θα κάνει περισσότερη εντύπωση και θα δημιουργήσει μεγαλύτερη ανησυχία ή ακόμα και ενοχή.

• Εάν το μικρό παιδί σας καθώς παίζει, αναπαριστά μια τραγωδία, βοηθήστε το να την ολοκληρώσει έως ότου όλοι -μέσα στο παιχνίδι- θα είναι ασφαλείς.

Παραδείγματος χάριν, εάν ο γιος σας χτίζει μια πόλη LEGO και την συντρίβει έπειτα, λέγοντας «βομβαρδίστηκε», πείτε: «ώρα να καλέσουμε το συνεργείο να την ξαναχτίσει!» Βοηθήστε το παιδί σας στην επανοικοδόμηση του παιχνιδιού και ρωτήστε το έπειτα πώς μπορεί να γίνει περισσότερο ασφαλής η πόλη του. Ίσως να χτίσει έναν ψηλό τοίχο, να κάνει μια ασπίδα με μαξιλάρια του καναπέ, ή να δημιουργήσει μια φρουρά δεινοσαύρων να προστατεύουν τους κατοίκους και τα κτίρια. Ειδικά για τα πιό μικρά παιδιά, η ακρίβεια έχει λιγότερη σημασία από την αίσθηση ασφάλειας.  Επιπλέον, η ενίσχυση αυτής της αίσθησης της ασφάλειας στο σπίτι, μπορεί να επιτευχθεί εξωλεκτικά με αγκαλιάσματα και θετικά αγγίγματα, έτσι, χωρίς κανέναν -φαινομενικά- λόγο.

Πώς να μιλήσουμε για την τρομοκρατία με τα παιδιά του Δημοτικού και τους εφήβους;

Με τα μεγαλύτερα παιδιά, αρχίστε τη συνομιλία με την ερώτηση «τι έχετε ακούσει;». Ειδικά για τους εφήβους που είναι συνεχώς συνδεδεμένοι με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι έχουν ακούσει διάφορα για τα πρόσφατα τρομοκρατικά γεγονότα. Χρησιμοποιήστε την τηλεόραση ή μια διαδικτυακή ιστορία ως αφορμή, και ρωτήστε έπειτα, «τι λένε στο σχολείο για τα τρομοκρατικά χτυπήματα και τον Isis;»  Ή, εάν τα παιδιά δηλώνουν ενημερωμένα, διευκρινίστε τι ακριβώς ξέρουν με επιπλέον ερωτήσεις: «Τι έχεις ακούσει γι αυτό;»

• Εάν τα παιδιά δεν λένε τίποτα, δεν είναι απαραίτητο να τα αναγκάσετε να μιλήσουν.

Στοχεύετε στην παρουσία και τη στήριξη, όχι στην πίεση. Εφ’ όσον ξέρουν ότι είστε σταθερό, μη-επικριτικό άτομο και διαθέσιμο συναισθηματικά, στο οποίο μπορούν άνετα να μιλήσουν, η συνομιλία θα έρθει όταν είναι τα ίδια τα παιδιά έτοιμα.

Εάν σας πούν ότι έχουν ακούσει διάφορα, π.χ. «ο Νίκος είπε ότι οι κάτι περίεργοι τύποι κόβουν το κεφάλι ενός ανθρώπου» αφουγκραστείτε τρία πράγματα: φόβους, εσφαλμένες εκτιμήσεις και ερωτήσεις. Δείτε εδώ πώς να τα διαχειριστείτε:

• Όταν ακούτε φόβους, φυσιολογικοποιήστε τα συναισθήματά τους.

Εάν είναι φοβισμένοι, πείτε για παράδειγμα «πολλά παιδιά, ακόμη και οι ενήλικοι αισθάνονται φοβισμένοι. Έγινε κάτι τρομακτικό.» Μην πείτε, «μην ανησυχείς γι αυτό» ή «δεν υπάρχει τίποτα που να φοβάσαι.» Ακόμα κι αν αυτό είναι αληθές και ισχύει, δεν έχει να κάνει με το  πώς αισθάνονται τα παιδιά. Θα νιώσουν αποκομμένοι και θα αισθανθούν ότι εσείς δεν είσθε κάποιος με τον οποίον νιώθουν ασφαλείς να μιλήσουν.

• Ψάξτε για βοηθούς και υποστηρικτές.

Αναζητήστε τις συμβουλές των ειδικών και, σε περιόδους δύσκολες, ίσως και τραγικές, «ψάξτε για βοηθούς». Επιβεβαιώστε στα παιδιά ότι οι κατάλληλοι φορείς, στρατός, αστυνομία, ομάδες διαχείρισης κρίσεων, είναι επί ποδός ώστε να προστατεύσουν τους ανθρώπους αν παρουσιαστεί ανάγκη. Επιπλέον, αναζητήστε την ιστορία κάποιου που ενεργεί ως ήρωας ή μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που βοηθά τους επιζώντες και αφηγηθείτε στα παιδιά αυτή την ιστορία. Ενσταλάξτε στο παιδί σας πίστη στην ανθρωπότητα.

• Υπογράμμιση της απόστασης.

Ένας άλλος τρόπος για να μειώσετε τους φόβους των παιδιών είναι να υπογραμμιστεί από εσάς η απόσταση μεταξύ των τρομοκρατικών γεγονότων και του σπιτιού σας. Η τηλεόραση φέρνει την είδηση κατευθείαν στο καθιστικό σας, και πολλά παιδιά δεν ξέρουν εάν η Συρία τελειώνει στην  επόμενη πόλη ή εάν ανήκει σε έναν άλλο πλανήτη.  Χρησιμοποιήστε έναν χάρτη ή μια υδρόγειο σφαίρα για να δείξετε πόσο μακρυά είναι η βία από την πόλη σας.

• Δυνατότητα εναντίον πιθανότητας.

Για τα εφηβάκια που μπορούν να διαχειριστούν αφηρημένες έννοιες, μπορείτε να συζητήσετε τη διαφορά μεταξύ της δυνατότητας και της πιθανότητας. Ναι, η βία και η τρομοκρατία είναι δυνατές στον κόσμο, αλλά πιθανώς δεν πρόκειται κάτι καταστροφικό να συμβεί, ειδικά στην πόλη σας. Μέρος της αιτιολόγησης που τέτοιες βίαιες πράξεις παρουσιάζονται στις ειδήσεις με δραματικό τρόπο, είναι αρχικά, επειδή είναι σπάνιες.

• Υπενθυμίστε στα παιδιά ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι καλοί.

Οι φόβοι καταπραΰνονται με την υπενθύμιση της θετικής συμπεριφοράς. Ακόμα κι αν οι τρομοκράτες χρησιμοποιούν τη βία, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν εγκρίνουν τη βία ως τρόπο επίλυσης των προβλημάτων. Δείξτε στα παιδιά ότι, από όλους τους ανθρώπους στον κόσμο, οι περισσότεροι δεν είναι τρομοκράτες και ότι, στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία φροντίζει, νοιάζεται, δείχνει αλληλεγγύη και βρίσκει συνήθως ειρηνικούς τρόπους επίλυσης των συγκρούσεων που προκύπτουν.

Πώς να αποκαταστήσετε την παραπληροφόρηση και την εσφαλμένη εκτίμηση

• Εσφαλμένες εκτιμήσεις.

Εάν βρίσκετε ότι οι έφηβοι  συγχωνεύουν τους τρομοκράτες με μια μεγαλύτερη ομάδα, όπως όλους τους μουσουλμάνους ή όλους τους κατοίκους της Μέσης Ανατολής, χρησιμοποιήστε αυτή τη διαστρέβλωση ως ευκαιρία για να διδαχθούν την άρση των στερεοτύπων. Προχωρήστε τη συνομιλία ένα βήμα παραπέρα για να συζητήσετε την προκατάληψη ή την ξενοφοβία. Δείξτε ότι «οι τρομοκράτες είναι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τη βία και κάνουν τους ανθρώπους να αισθανθούν φοβισμένοι. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που είναι μουσουλμάνοι είναι ειρηνικοί.»

• Περιπαιχτικό χιούμορ.

Για τα παιδιά που παρερμηνεύουν τη βαρύτητα της κατάστασης, διακωμωδώντας το παράδειγμα των αποκεφαλισμών, αρχικά θυμηθείτε ότι εξελικτικά, τα μικρότερα παιδιά πιθανόν να μην είναι σε θέση να αντιληφθούν πλήρως την έννοια του θανάτου, ιδίως το βίαιο θάνατο των αθώων ανθρώπων. Ως εκ τούτου, ενισχύστε τη σκέψη ότι η βία δεν είναι κάτι για να (περι)γελάμε ή να  κοροϊδεύουμε και ότι είναι πάντα λυπηρό για κάποιον να χάσει τη ζωή του.

Πώς να απαντήσετε στις ερωτήσεις των παιδιών για την τρομοκρατία

• Αφουγκραστείτε τους φόβους στις ερωτήσεις τους.

Οι φόβοι μπορούν να λάβουν τη μορφή ερωτήσεων, όπως «θα μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί εδώ;». Αντί να πείτε απλώς «όχι,» δώστε στα παιδιά μια ουσιαστικότερη, αιτιολογημένη απάντηση για να ενδυναμώσετε την αίσθηση της ασφάλειάς τους. Πείτε, «χιλιάδες άνθρωποι δουλεύουν πραγματικά σκληρά για να είμαστε και να παραμείνουμε ασφαλείς». Σκεφτείτε έναν κατάλογο που να περιλαμβάνει αυτούς τους ανθρώπους -Πρωθυπουργός και Υπουργοί, Αστυνομία, Διπλωμάτες, ειδικές δυνάμεις, στρατός, ειδικοί πράκτορες, κ.λ.π.

Όπως τονίστηκε, όσο μικρότερο το παιδί, η ακρίβεια έχει λιγότερη σημασία από την ασφάλεια. Αυτό που χρειάζεται είναι να αφήσουν τα παιδιά τη συνομιλία με μια αίσθηση της ασφάλειας. Έτσι, εάν το νηπιάκι σας θέλει να προσθέσει τις χελώνες Ninja στον κατάλογο των φρουρών, κανένα πρόβλημα.

• Βοηθήστε τα παιδιά να λάβουν προστατευτικά ή ανακουφιστικά μέτρα.

Στα εφηβάκια που αναπτύσσουν μια ηθική άποψη του κόσμου, μπορεί να υπάρξει ιδιαίτερη ενόχληση με τη σκέψη και την πραγματικότητα της αδικίας. Ακούστε την ερώτησή τους «πώς μπόρεσε κάποιος να το κάνει αυτό;» και μετατρέψτε την σε δράση για να γίνει καλύτερος ο κόσμος. Ρωτήστε τα παιδιά εάν θέλουν να συμβάλλουν με τον τρόπο τους στη λειτουργία μιας οργάνωσης που έχει σκοπό τη στήριξη των ανθρώπων και την ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου, εάν σκέφτονται να συλλέξουν σχολικές προμήθειες για παιδιά στο Ιράκ, ή να στείλουν είδη πρώτης ανάγκης στα προσφυγόπουλα. Παιδιά άνω των 17 ετών μπορούν ακόμη και να δώσουν αίμα. Βοηθήστε τους εφήβους να αισθανθούν ενδυναμωμένοι ώστε να αναλάβουν δράσεις αλληλεγγύης ή να υιοθετήσουν μια στάση ανθρωπιστική.

Βιβλιογραφία:
-The National Child Traumatic Stress Network (nctsn.org)
-quickanddirtytips.com

Πηγή: 
https://symvstathmos.wordpress.com/2016/03/26/%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CF%80%CF%8E%CF%82-%CE%BD%CE%B1-%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AE%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5-%CF%83%CE%B5-%CF%80%CE%B1%CE%B9/